Oil medium là gì và dùng như thế nào?

Medium sơn dầu đối với người mới học quả là một bí ẩn. Nên dùng Linseed hay Stand Oil đây? Cold Press hay Refined đây? Chúng khác nhau chỗ nào?

Medium được dùng để làm màu trơn, mau khô hoặc lâu khô, và tạo độ óng ả của lớp ngoài cùng của tranh.  Có thể trộn medium với màu, hoặc nhúng cọ thẳng vào medium.

Chúng ta chỉ cần để ý 4 loại đầu được liệt kê dưới đây, còn mọi thứ khác, chẳng quan tâm chi cho nhức đầu.  Khi nào có ai tặng loại gì thì mình hãy tra cứu tìm hiểu tiếp.

Kiến thức hạn hẹp nên chị mới biết oil medium có thể chia thành hai loại: Loại 1 thực chất là dung môi, chuyên dùng làm loãng sơn, rửa cọ v.v...  Loại 2 là chất kết dính, làm trơn màu, tạo màng, làm màu lâu hoặc mau khô.

Kết luận của người mới học: Với mục đích vẽ láng mịn, thì chỉ cần mua 1 medium giúp màu trơn, lâu khô như stand oil hoặc linseed oil rồi pha turpentine xài.  Hoặc khỏe nhất là mua 1 hũ oil painting medium cho gọn, khỏi phải pha.

Riêng với kỹ thuật wet on dry của old master theo kiểu cổ điển, sẽ có cách pha medium riêng.  Khi nào đến phần này, chị sẽ viết tỉ mỉ hơn nghen.


1. TURPENTINE (dầu thông)

Turpentine thực chất là dung môi (để hòa tan chất khác), được người vẽ sơn dầu dùng nhiều nhất vì Turpentine làm màu mau khô (do nó hòa tan màu rồi bay hơi).

Mọi người dùng Turpentine để làm loãng màu, dễ đi nét cọ mỏng, để màu mau khô và để rửa cọ.

Nếu vẽ nhiều lớp, ta nên dùng turpentine ở lớp phủ đầu tiên, do lớp này mau khô, khỏi phải chờ lâu để vẽ lớp thứ hai.








2. REFINED LINSEED OIL (dầu lanh tinh luyện)

Đây là oil medium phổ biến nhất,  làm màu lâu khô (4-6 ngày). Medium này làm màu trơn mịn, óng ả, và trong hơn.

Cold Press Linseed Oil còn chậm khô hơn cả Refined Linseed Oil, (mất 4-6 ngày) và làm lớp ngoài cùng của tranh óng ả, và cứng hơn. Cold press mắc tiền, nên dùng refined là được rồi.

3. LIQUIN

Làm màu mau khô, óng ả, và không làm biến màu của sơn dầu trộn với nó.  Thường dùng Liquin khi muốn vẽ những vệt màu dầy (impasto) mau khô.  Có Liquin, vệt cọ nổi rõ, màu mau khô, và bóng loáng.

4. STAND OIL  (dầu đọng)

Sệt như mật ong, cũng làm từ hạt lanh (linseed) nhưng đậm đặc, nên dùng chút xíu thôi.  Medium này trong mờ, dùng để glaze, và tạo vệt cọ óng ánh.

Mọi người thường pha chút Stand oil với Turpentine để có medium lâu khô (4-6 ngày), nhưng stand oil khô nhanh hơn Linseed Oil một chút.

5. OIL PAINTING MEDIUM

Medium này làm màu trơn dễ vẽ, óng ả và rực màu hơn.

6. Poppy Oil

Làm màu lâu khô.  Hợp với kỹ thuật ướt trên ướt.  Như Refined Linseed Oil, dùng ít hoặc bằng lượng Gamsol.

Độ sệt: loãng

Thời gian khô: 4-6 ngày

7.  Gamsol

Làm loãng sơn dầu, rửa studio.  An toàn, không độc hại.

8. Galkyd

Làm loãng sơn, tăng độ trong, làm rõ vệt cọ.  Làm khô màu nhanh trong vòng 1 ngày.

9. Black oil (dầu đen)  Một dạng của dầu lanh, làm màu mau khô (1 ngày) và giữ màu bền.


10. Các loại Varnish (véc-ni)

Các loại véc-ni phủ lên tranh để bảo vệ tranh, và tạo lớp trong/mờ/óng ánh cho bề mặt tranh.

Phổ biến là Dammar varnish trong, màu vàng nhạt, khô nhanh, nhưng ngả vàng theo thời gian. Không nên dùng để bảo vệ tranh.

11. Nên dùng COLD PRESS hay REFINED đây?

Dù được làm từ cùng một loại hạt, nhưng cold press linseed oil (dầu lanh ép lạnh)  rất khác refined linseed oil (dầu lanh tinh luyện).

Ép hạt lạnh không dùng nhiệt thì dầu có chất lượng tốt, nhưng lại chỉ thu được ít (->mắc tiền), cho nên chỉ dùng dầu này khi mình muốn tự nghiền màu cho mình.

Còn Refined Linseed Oil rẻ hơn, nhưng vẫn tốt, nên có thể dùng để trộn với màu.